Sarniak dachówkowaty - sarna

Sarniak dachówkowaty Sarcodon imbricatus - grzyb jadalny. 

Jeszcze do niedawna był gatunkiem chronionym. Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów lista grzybów chronionych została zaktualizowana i sarniaka dachówkowatego wyjęto spod prawnej ochrony. 

Są też inne podobne sarniaki - np. w borach sosnowych możemy spotkać sarniaka sosnowego Sarcodon squamosus o drobniejszych łuseczkach a w lasach liściastych, szczególnie pod bukami, występuje sarniak szorstki Sarcodon scabrosus - ten ma dużo drobniejsze i przylegające łuski oraz gorzki miąższ.

Kapelusz sarniaka dachówkowatego dorasta do 25 cm średnicy. Za młodu jest płaskołukowaty, z podwiniętym brzegiem. Potem rozkłada się, staje bardziej płaski chociaż powyginany i z wgłębieniem na środku. Brzeg pofalowany. Na powierzchni pokryty jest wyraźnymi, dużymi i odstającymi łuskami - ułożone są koliście, nieco dachówkowato i przypominają upierzenie ptaków drapieżnych. Kolor szarobrązowy, czerwonobrązowy, czarnobrązowy - tło nieco jaśniejsze od ciemniejszych łusek.

Od spodu kapelusza nie ma ani blaszek, ani rurek tylko wyrostki wyglądające jak kolce. Kolce są  gęste, łamliwe, dorastają nawet do ponad 1 cm długości, zbiegają na trzon. Początkowo białawe, szarawe, z wiekiem grzyba ciemnieją do brązowych.

Trzon sarniaka dachówkowatego najczęściej krótki, taki przysadzisty, wysokości do 6 cm i grubości do 3,5 cm. Przeważnie jaśniejszy niż kapelusz. Twardy, nawet zdrewniały, szczególnie na dole, na powierzchni gładki.

Miąższ twardy, jędrny. Koloru początkowo białawego a potem jasnego drewna. Smak młodych owocników łagodny, starszych gorzkawy. Zapach przyjemny, korzenny.

Sarniaki dachówkowate występują w lasach iglastych. Można je spotkać od sierpnia do listopada. Pojawiają się zwykle gromadnie i miejscami są pospolitym gatunkiem.

To grzyby jadalne, ale tak jak napisałam we wstępie - objęte w Polsce ochroną. Na Czerwonej Liście Grzybów Wielkoowocnikowych mają status "V" - narażone na wyginięcie. 

Ja tego gatunku nie zbieram i nie wykorzystuję, spotykam go też dość rzadko. Ci, którzy go jedli mówią, że zbiera się tylko młode owocniki bo starsze są gorzkawe, łykowate i niesmaczne. Można sarniaki dusić, gotować. Nadają się też do ususzenia i zmielenia na przyprawę. Podczas czyszczenia kolce zeskrobuje się nożem. Niedogotowane mogą być szkodliwe i też niektóre osoby mogą ich nie tolerować. 

Na dwóch pierwszych zdjęciach sarniaki znalezione w lesie świerkowym, w górach. Na pozostałych grzyby z podlaskiego lasu sosnowego.

źródło : B. Gumińska, W. Wojewoda „Grzyby i ich oznaczanie”
M. Fluck „Atlas grzybów. Oznaczanie, zbiór, użytkowanie”
E. Gerhardt - Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik – 2006
P.Skoubla "Wielki atlas grzybów", Elipsa, Poznań 2007